Từ chuyện chất kích nạc ở heo, dư luận đang lo lắng và
bức xúc về nhiều loại hóa chất độc hại trong sản phẩm nông nghiệp hoặc
sử dụng trong sản xuất thực phẩm.
Ông Nguyễn Lân Dũng - Ảnh: Nguyễn Khánh
|
Trao đổi với Tuổi Trẻ về vấn đề này, giáo sư - nhà giáo nhân dân Nguyễn Lân Dũng - chủ tịch Hội Các ngành sinh học Việt Nam - cho biết:
- Chất tạo nạc (đúng hơn nên gọi là chất kích nạc) là
chất chứa thành phần độc hại có thể gây rung cơ, rối loạn nhịp tim, thậm
chí gây ngộ độc nặng. Người chăn nuôi lại một phen điêu đứng vì bị
người tiêu dùng tẩy chay sản phẩm. Nguy hiểm ở chỗ ngay cả thuốc tăng
trọng còn được quy định dừng việc sử dụng trước khi bán heo 14-15 ngày,
chất kích nạc lại phải dùng đến tận sát ngày mổ thịt.
Dừng thuốc sớm, heo có thể bị chết. Do đó, mức độ tồn
dư của độc tố trong heo thịt không ai kiểm soát được, mức độ ảnh hưởng
sức khỏe cũng không dễ gì xác minh. Cơ quan chức năng đang xúc tiến việc
làm test phát hiện nhanh chất độc hại này trong thịt heo, nhưng đây là
việc rất khó.
Phải phân biệt rõ việc sử dụng chất kích nạc trái phép
với việc chăn nuôi giống heo siêu nạc. Heo siêu nạc cần được khuyến
khích vì đây là giống heo có được sau một quá trình lai tạo công phu và
hoàn toàn hợp khoa học.
"Cơ
quan quản lý của mình bảo sẽ kiểm soát heo dùng chất kích nạc tại chợ
là không khả thi. Phạt một bà bán hàng thịt thì ăn thua gì, khi cái gốc
của nó do người chăn nuôi, người sản xuất thức ăn, buôn bán và vận
chuyển chất kích nạc... lại không kiểm soát nổi"
Ông Nguyễn Lân Dũng
|
- Rất đáng lo ngại khi hầu như cả nước đang bị nhiễm
độc từ rau quả ở mức độ khác nhau bởi rất nhiều loại thuốc trừ sâu hóa
học. Nguyên nhân là do người trồng rau dùng cả các loại thuốc trừ sâu
độc hại ngoài danh mục cho phép (có được qua đường nhập lậu), sử dụng
quá liều lượng hoặc dùng đến tận lúc sắp thu hoạch...
Nhiều nơi dùng nhiều phân đạm vô cơ sẽ dẫn đến việc
tích lũy nitrat, nitrit với hàm lượng cao trong rau, nguy cơ lớn dẫn đến
ung thư. Nước ngoài đã cấm dùng các loại clo hữu cơ, lân hữu cơ từ lâu
nhưng các chất này vẫn bị nhập lậu, được bà con nông dân chuộng vì chúng
rẻ, lại có khả năng diệt sâu nhanh. Thuốc trừ sâu sinh học diệt sâu
trên cơ chế buộc sâu ngừng ăn, sau ba ngày sẽ bị chết đói, tuy rất an
toàn nhưng bà con lại không ưa dùng.
Bây giờ ra đường thấy người ta trưng biển “Cửa hàng rau
sạch” mà hoang mang quá. Phân biệt rau sạch, có nghĩa mặc nhiên thừa
nhận có nhiều rau bẩn ư? Rau để ăn đều phải là rau sạch chứ? Nhiều người
tỏ ra thông thái khi đi chợ chọn rau có dấu hiệu bị sâu ăn lá, rốt cuộc
cũng không loại trừ được khả năng mua phải rau tồn dư hóa chất độc hại.
Đáng sợ hơn, người bán hàng còn trữ một lọ sâu, thỉnh
thoảng rắc lên trên rau vài con để lừa người mua là rau an toàn. Thế mới
có chuyện khôi hài người mua rau trả tiền xong lại bị người bán đề nghị
“cho em xin lại mấy con sâu!”.
Tôi đã được lãnh đạo sở nông nghiệp và phát triển nông
thôn một tỉnh đưa đi xem vùng rau an toàn. Tôi hỏi lấy gì bảo đảm thì
nhận được câu trả lời: “Rất đơn giản, khi thu hoạch rau được sục rửa
bằng khí ozon để hút hết thuốc trừ sâu ra”. Trời ơi, thuốc trừ sâu khi
xâm nhập vào rau đã bị chuyển hóa ngay rồi, không cách gì hút ra được.
Ozon có tác dụng diệt vi khuẩn không có bào tử, không khác nhiều so với
dùng dung dịch thuốc tím (rẻ hơn rất nhiều).
Nhiều bà nội trợ khoe sắm được máy ozon rửa rau quả
cũng thế, cứ nghĩ có máy là sạch bay thuốc trừ sâu. Nhưng nói thật, dùng
thuốc tím hay nước muối rẻ hơn và tiện hơn rất nhiều.
* Thỉnh thoảng người dân lại giật mình vì ngành y
tế phát hiện “chất phụ gia có nguy cơ độc hại” trong thực phẩm. Nhưng
rồi chính nhà quản lý lại loay hoay không biết nên cảnh báo thế nào vì
nhiều nước chỉ cấm sử dụng các chất này khi vượt ngưỡng cho phép nhất
định. Người tiêu dùng Việt Nam dường như vẫn thiếu những chỉ dẫn cụ thể?
- Câu chuyện về nước tương chứa chất 3-MCPD là một ví
dụ. Các nước phải điều tra sự tiêu thụ của người dân để đề ra mức nguy
hiểm. Canada, Phần Lan, Áo, Các tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất, Mỹ,
Úc, Liên minh châu Âu, Anh... đều có những khuyến cáo về mức tiêu thụ
rất cụ thể. Còn chúng ta chưa có điều tra xem người Việt Nam chấm bao
nhiêu nước tương mỗi ngày mà cấm hoàn toàn nước tương sản xuất bằng cách
dùng axit thủy phân đậu tương (thường rất ngon vì có lượng đạm amin
cao) là chưa thỏa đáng. Nước chấm là thứ gia vị của bữa ăn, không ai
uống nước chấm mà chỉ chấm chút ít, nên phải điều tra rất kỹ trước khi
bắt thay đổi cả công nghệ sản xuất.
Cũng cần phải nói nước tương truyền thống ở các tỉnh
phía Bắc cũng tiềm ẩn nhiều độc hại về độc tố nấm mà chưa thấy ai lên
tiếng. Tương là quá trình lên men bằng xôi để mọc mốc và ngâm đậu tương
đã rang xay, nhằm tạo men phân hủy chất bột trong gạo nếp và protein
trong đậu tương.
Tôi đã trực tiếp đến vùng có nghề làm tương cổ truyền
nức tiếng miền Bắc. Nhìn nong xôi mọc mốc xanh - đỏ - tím - vàng đủ loại
mà hết hồn. Để mốc sinh nhanh, người ta làm hết mẻ này đến mẻ khác mà
không thèm giặt nong. Trong khi đó, biện pháp giặt sạch nong, loại trừ
nấm mốc gây hại rồi dùng gói bào tử nấm (rất rẻ tiền) an toàn và có hoạt
tính cao để cấy vào thì không ai sử dụng.
Tôi kiến nghị Bộ Y tế, Bộ Khoa học - công nghệ cần gấp
rút cho kiểm tra rộng rãi các mẫu tương hiện nay xem có chứa độc tố
aflatoxin hay không. Đây là loại độc tố nấm có thể gây ung thư do nấm
Aspergillus flavus sinh ra. Nấm này rất khó phân biệt bằng mắt thường,
kể cả dưới kính hiển vi. Nó nguy hiểm hơn nhiều lần so với chất 3-MCPD
từng gây lo lắng cho người tiêu dùng.
* Trong quản lý an toàn thực phẩm hiện nay ở nước ta, vấn đề nào còn bị bỏ ngỏ?
- Đó là việc quản lý thực phẩm nhập khẩu. Tôi đã đi đến
nhiều vùng cửa khẩu, nơi có cả đơn vị kiểm nghiệm thực vật và kiểm dịch
động vật. Nhưng có tin được không khi người ta kiểm soát an toàn thực
phẩm chỉ bằng một chiếc kính hiển vi. Để kiểm tra an toàn vi sinh vật,
các độc tố, nếu giao cho một viện nghiên cứu cấp nhà nước có khi mất cả
tuần mới xác định được. Đằng này bày chiếc kính hiển vi ra cho vui chứ
làm sao “soi” được thực vật, động vật nhiễm vi sinh vật gì hay có thể
sinh ra độc tố gì?
Quay lại câu chuyện 2,5 tấn chất kích nạc được phát
hiện tại Đồng Nai và các thuốc trừ sâu nguy hiểm. Khối lượng này không
nhỏ như món hàng xách tay, quản lý ở cửa khẩu thế nào mà để “lọt lưới”?
Nhiều nước đang phát triển cũng gặp khó khăn tương tự
trong việc bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm như nước ta. Họ cũng phải
bận tâm về chất kích nạc. Nhưng người dân các nước phát triển hầu như
được bảo đảm an toàn bằng cơ chế quản lý thực phẩm và dược phẩm chặt
chẽ. Người vi phạm bị xử lý nghiêm, đủ để không dám và không thể tiếp
tục vi phạm.
Khó kiểm soát an toàn thực phẩm bằng test nhanh
Các chất có thể gây độc hại trong thực phẩm gồm rất
nhiều hợp chất hóa học khác nhau. Riêng các chất kích nạc thuộc nhóm
ß-agonists đã bao gồm tới ba nhóm: Nhóm ß-agonists có tác dụng ngắn:
thường dùng là salbutamol, terbutaline. Nhóm ß-agonists có tác dụng lâu
dài: thường dùng là clenbuterol, formoterol, salmeterol. Nhóm ß-agonists
kết hợp gồm có budesonide, fluticasone, inratropium...
Việc kiểm tra, nhất là kiểm tra nhanh, các chất này
không phải là chuyện đơn giản và dễ thực hiện. Với các chất phụ gia thực
phẩm và nhất là thuốc trừ sâu hóa học cũng gồm rất nhiều hợp chất khác
nhau. Việc phân tích đòi hỏi sử dụng các thiết bị sắc ký với các cán bộ
có chuyên sâu về lĩnh vực này. Do đó, không dễ dàng gì để có thể kiểm
soát một cách rộng rãi và nhanh chóng.
PGS.TS Trần Đáng (nguyên cục trưởng Cục An toàn vệ sinh thực phẩm - Bộ Y tế):
Nên có cơ quan quản lý nhà nước duy nhất về thực phẩm
Việc quản lý an toàn vệ sinh thực phẩm tại nước ta hiện
nay rất không hợp lý, dù Luật an toàn vệ sinh thực phẩm đã được ban
hành. Ở các nước, khi xảy ra sự cố về an toàn thực phẩm, cơ quan quản lý
nhà nước duy nhất về thực phẩm sẽ phải vào cuộc. Ở Mỹ có Trung tâm an
toàn thực phẩm và dinh dưỡng ứng dụng thuộc Cục Quản lý dược phẩm và
thực phẩm, ở Nhật là Cục An toàn thực phẩm của Bộ Y tế.
Trong khi đó, luật của Việt Nam rất rối, nào Bộ Công
thương quản lý năm ngành hàng, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn
(NN&PTNT) quản lý chín ngành hàng, còn Bộ Y tế lại quản lý vài mặt
hàng rất phụ như thực phẩm chức năng, thực phẩm bổ sung đa vi chất...
Việc phát sinh chất tạo nạc trong chăn nuôi trách nhiệm
chính thuộc Bộ NN&PTNT, nhưng để đánh giá nó nguy hại đến sức khỏe
thế nào không thể giao cho bộ này được. Theo luật thì Bộ NN&PTNT sẽ
chịu trách nhiệm đến cùng đối với sản phẩm chăn nuôi, kể cả đến khi thịt
được ăn vào người là không ổn.
Bộ NN&PTNT, Bộ Công thương chỉ có thể chịu trách
nhiệm về sản phẩm của ngành mình ở khâu sản xuất, chế biến, còn khi đã
là thành phẩm để ăn được rồi thì trách nhiệm quản lý phải thuộc về Bộ Y
tế.
Theo kinh nghiệm của các nước, cơ quan an toàn vệ sinh
thực phẩm thuộc Bộ Y tế phải chịu trách nhiệm chính về an toàn thực
phẩm. Khi có vấn đề, Bộ Y tế có thể truy tìm căn nguyên, nếu sự cố nằm
từ khâu chăn nuôi sẽ yêu cầu Bộ NN&PTNT chịu trách nhiệm, chấn chỉnh
toàn bộ quy trình chăn nuôi.
Tuy nhiên, theo cơ chế này, một đòi hỏi bắt buộc là Bộ Y
tế phải sẵn sàng lên tiếng, chứ không thể lặng lẽ làm ngơ vì nghĩ bất
ổn nằm ở bộ khác, không thuộc trách nhiệm của mình.
NGỌC HÀ ghi
|
NGỌC HÀ
(Nguồn Tuoitre)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét